Bu yazımız öncelikle işletim sisteminin ne olduğunu açıklayıp sonrasında GNU Linux işletim sisteminin ne olduğunu ele alıp diğer işletim sistemleri ile belli kıyası yapılacaktır(amaç en iyisini seçmek değildir keza en iyisi kullanıcının ihtiyacına göredir).
İşletim Sistemi Nedir?
İşletim sistemi en kısa tabir ile donanım ve uygulamalar arasında köprü gören ve donanımımızı en verimli şekilde kullanmamızı sağlayan yazılımlardır.
Köprü görevi gören bu yazılım aslında kişisel bilgisayarlara yüklediğimiz ilk yazılımdır. Nasıl bizler kalbimizin atışını, nefes alışverişimizi veya göz kırpma gibi şeylere enerji harcamıyorsak ve bunlar kendi kendine otomatik gerçekleşiyorsa işletim sistemleri de vücüdumuzdaki bu otomasyon gibi bizim sistem donanımlarını yönetmemize gerek bırakmadan verimli kullanmamızı sağlamaktadır.
Son kullanıcı işletim sistemi kavramına aşina değildir. Kişiler Apple computer alır ise halihazırda gelen linux tabanlı macOs işletim sistemi ile gelirken, diğer birçok computer ya Microsoftun başarılı kapital yönetimi sayesinde Windows lisansı ile veya freedos dediğimiz işletim sistemi olmayan haliyle kullanıcılara ulaşır. Bu yönü ile son kullanıcılar işletim sistemlerini daha alırken fark etmeden karar vermiş olurlar.
GNU Linux Nedir?
Öncelikle biz GNU Linux derken başına neden anlamsız bir kısaltma koyduk? Hikayemiz hep Linus Torvalds dediğimiz yazılım mühendisi öğrencisi ile başlar. Kendisi Unix ile tanışır ve hayran kalır. Ve Andrew Tanenbaum‘un işletim sistemleri hakkındaki kitabını okuyarak kendisi de bir işletim sistemi ortaya koymak ister ve Tanenbaum ile iletişime geçer. Fakat Tanenbaum Unix’ in ticari ve kapital olan anlayışına karşı belli grupların çoktan bu işlere kollarını sıvadığını ve bunun gereksiz uğraş olduğunu söyler ve kitabının da sadece eğitim amaçlı olduğunu belirtir.
Sonrasında Linus Torvalds kendi çekirdeği olan Linux’ u yazmıştır. Fakat çekirdek tek başına işletim sistemini ortaya koymaya yetmemektedir. İşletim sistemi bir elma ise elmanın çekirdek kısmı dediğimiz kısmı Linux’ dur. Geri kalan belirli uygulama ve tasarım çözümlerini yıllarca ar-ge sunan GNU organizasyonu ortaya çoktan koymuştu. Bu iki yapı bir araya gelerek 1994 te hayatımıza GNU Linux olarak girdi ve büyük kitlelerce özgür ve ücretsiz oluşu ile benimsendi.
Linux ve Unix Aynı Mıdır?
Bu iki işletim sistemi birbirininden bağımsızdır ve aslında biri özgür yazılım iken diğeri ticari bir amaca hizmet etmektedir.
Distribution(Dağıtım) Nedir?
Ana amacı kısaca farklı ihtiyaçlara çözüm, farklı paket yöneticileri yani mağaza desteğidir. Open Source olan GNU Linux farklı durumlara çözüm olarak kullanılabilmektedir. Bunu sağlayan şey kişi veya grupların açık kaynak olması sebebi ile GNU Linux’ a belli ihtiyaçları belirleyerek ekleme veya çıkarma yapabilmeleridir. Bu aslında birçok farklı GNU Linux’ un topluluklarda yayılmasında neden olmuştur ve literatüre distribution olarak geçmiştir.
Distributionların Avantaj ve Dezavantajları
Bu kavramı Windows gibi ticari amaca hizmet eden closed source hizmetlerde göremeyiz. Çünkü proje topluluğa kapalıdır ve ticari hizmetler en son teknolojiyi sunmak yerine elindeki teknolojinin 3-4 nesil de gerisinden gelerek ticari faaliyet sürdürürler. Aynı zamanda Windows işletim sistemi kurmaya karar verdiyseniz kurulum yapmaktan başka bir adım kalmamıştır. Kısaca Windows gibi işletim sistemleri kurulum ile başlar. Fakat GNU Linux ise kurulumdan önce dağıtım seçme ile başlar ve bu dağıtımlar özel ihtiyaçlara hizmet etmektedir. Hatta açık kaynak olmasından dolayı kişi kendine göre işletim sistemi bile yazabilmektedir. Bu yönü GNU Linux’ u son kullanıcı açısından ne kadar avantajlı kılmadığını sektör payından görsek de avantaj olarak sayılabilir. Çünkü Linux her soruna dağıtımlar ile çözüm sunabiliyor. Buna örnek verecek isek Linux dağıtımı olan Android’ in bir anda mobil hegomanyasına karşı Microsoft’ un Windows Mobile işletim sistemi için ayrı bir işletim sistemi yazması ve sektörde başarısız oluşunu görebiliriz.
Bu dağıtımlara örnek verirsek DSL Linux çok az yer kaplaması, RedHat’ in callcenter hizmeti, Kali’ nin hacking modülleri gibi basit örnekler verebiliriz. Görüldüğü üzere bunlar spesifik çözümler ve Windows gibi kapalı projelerde bulunmamaktadır.
Desktop ve Server Kavramları Neyi İfade Eder?
Eğer bir GNU Linux dağıtımı seçtiyseniz karşınıza Desktop ve Server olmak üzere iki ayrı aktif sürüm çıkma ihtimali yüksektir. İkisi de ayrı amaçlara hizmet etmektedir.
Desktop sürümü GUI(Grafiksel kullanıcı arayüzü) denilen bir yaklaşım ile hazırlanmıştır. Buradaki amaç ise kişinin arayüz ile kullanımını kolaylaştırmaktır. Bu yaklaşım bilgisayarlara ilk ulaştığında son kullanıcılar açısından büyük bir konfor sağlamıştır ve işletim sistemlerini kişinin kendi başına deneyimi ile öğrenmesini kolaylaştırmıştır. En büyük iki GUI örneği GNOME VE KDE olduğunu söyleyebiliriz.
Server sürümü LUI(Satır bazlı kullanıcı arayüzü) denilen yaklaşim ile hazırlanmıştır. buradaki amaç ise kullanıcının sadece terminal ile ihtiyaçlarını sağlamasıdır. Bu da daha az bellek tüketimini sağlamaktadır. Aynı zamanda sistem yöneticileri de aktif olarak Server sürümünü tercih ederler. Kullanımı son kullanıcı için uygun değildir. Çünkü keşfe kapalıdır ve bireysel deneyim ile öğrenmek yetersizdir. Araştırma ve aktif kullanım istemektedir.
İki sürümden herhangi biri birinden üstün değildir. Nasıl dağıtımlar kişisel ihtiyaca çözüm olarak ortaya çıkmış ise bu iki kavram da kişisel ihtiyaçlara çözümdür. Kişilerin ihtiyacı genel geçer bir yaklaşımla sınırlanamayacağına göre bu üstündür algısına kapılmamak gerekir.
Sonuç
Bu yazımız size işletim sistemleri ve GNU Linux dünyasında giriş amacına göre hazırlanmıştır. GNU Linux bir dünyayı teşkil etmektedir ve gelişimini sürdürmektedir. Dünyada Copyright akımına karşı Copyleft akımının başını çekerek siyasi bir yönü ile de dikkatleri çekmiştir.
Bu yazımıdan en temel GNU Linux komutlarını inceleyebilir ve test edebilirsiniz. İyi çalışmalar…
